Duyên Tình Xưa. Nguyễn Du- Hồ Xuân Hương. ĐG

Duyên Tình Xưa Hơn 20 năm trước? Nguyễn Du và Hồ Xuân Hương.

Đàm Giang ghi chép.

Trong bài Mộng Đắc Thái Liên đoạn 3, có nhắc đến cô hàng xóm mà các bàn luận đã cho rằng đó là nữ sĩ Hồ Xuân Hương. Dưới đây là những sự kiện đã đưa đến kết luận đó.

  Bài thơ nôm “Cảm cựu kiêm trình cần tránh học sĩ Nguyễn Hầu” của Hồ Xuân Hương với đầu đề bằng chữ Hán, có nghĩa là: Nhớ bạn cũ, viết gửi Cần chánh học sĩ Nguyễn Hầu và dưới đầu đề còn mở ngoặc: (Hầu Nghi Xuân Tiên Điền Nhân).

Cảm cựu kiêm trình Cần chánh học sĩ Nguyễn Hầu

Dặm khách muôn nghìn nỗi nhớ nhung,
Mượn ai tới đấy gửi cho cùng.
Chữ tình chốc đã ba năm vẹn,
Giấc mộng rồi ra nửa khắc không.
Xe ngựa trộm mừng duyên tấp nập,
Phấn son càng tủi phận long đong.
Biết còn mảy chút sương siu mấy,
Lầu nguyệt năm canh chiếc bóng chong.

感舊兼呈勤政學士阮侯 - Nhớ chuyện cũ viết gửi Cần chánh học sĩ Nguyễn Hầu. 

Sau đầu đề trên, tác giả có chú: "Hầu, Nghi Xuân, Tiên Điền nhân" 侯宜春仙田人 (Hầu người làng Tiên Điền, huyện Nghi Xuân). Như vậy, ở đây Nguyễn Hầu đúng là Nguyễn Du tiên sinh. Gia phả họ Nguyễn Tiên Điền ghi rõ mùa hè năm Kỉ Tỵ (1809), Nguyễn Du được bổ làm cai bạ Quảng Bình. Tháng 2 năm Quý Dậu (1813) ông được phong Cần chánh điện học sĩ, rồi được cử làm chánh sứ đi Trung Quốc tuế cống. 

 Sách của ông Hoàng Xuân Hãn viết ông đoán cuộc tình của ND với  HXH “phải vào đời Tây Sơn, khoảng từ năm 1792 – 1795, lúc đó trai chừng 27 – 30, gái chừng 19 – 22 tuổi ” bởi ông ấy cho rằng thời gian đó ND ở nhà anh ruột là Nguyễn Nễ, cạnh Giám Hồ (Hồ Gươm).

 Xuân Hương lúc ấy khoảng 20 tuổi, tâm hồn dễ cảm. Do đàm đạo thơ phú mà ND và HXH đi thuyền hái sen ở Hồ Tây. Nhưng chuyện tình thì có lẽ không ai dám ngỏ. Mấy năm quen biết với nhau, rồi sau khi rời Thăng Long, ND cũng có lúc nhớ tới Hồ Xuân Hương, mộng thấy đi hái sen cùng cô ấy hồi còn trẻ sống ở Thăng Long và đã làm bài thơ Mộng Đắc Thái Liên trong thời gian làm quan với nhà Nguyễn.

Gần 20 năm sau khi biết Xuân Hương ND được thăng Cần chánh điện học sĩ (tháng 2/1813). Biết tin này, HXH đã làm bài thơ gửi ND. Và như thế tỏ rằng HXH vẫn còn vương vấn tình xưa. Và nhờ bài thơ gửi ND mà người ta biết cô hàng xóm trong bài thơ là HXH.

ĐG ghi chép.
Ghi chú. muốn biết thêm chi tiết độc gỉa có thể đọc bài viết của Nguyễn Cẩm Xuyên trên trang Khoahoc.net.