Wednesday, September 16, 2020

Chi Chi Chành Chành. SVĐG.


Chi Chi Chành Chành.

Ý nghĩa lịch sử trong một bài vè thường được trẻ em nhỏ chơi và đọc.
Ý nghĩa của bài đồng dao này không được nhiều người biết đến là do trong quá trình truyền miệng, "Chi chi chành chành" đã có có sự biến đổi về nội dung và gần như hoàn toàn khác so với bản gốc.
Hai phiên bản mà có lẽ nhiều người từng nghe nhất là:

Chi chi chành chành
Cái đanh thổi lửa
Con ngựa chết trương
Ba vương bú tí
Bắt dế đi tìm
Ù à ù ập
Và,
Chi chi chành chành
Cái đanh thổi lửa
Con ngựa mất cương
Ma vương ngũ đế
Bắt dế đi tìm
Ù à ù ập
Thế nhưng cả hai phiên bản trên đều khác so với bản gốc. Theo giải thích của sách Kinh Thi Việt Nam của nhà văn Trương Tửu, bài vè này được ghi lại trong giai đoạn lịch sử những năm 1856 - 1888 khi đất nước ta rơi vào loạn lạc, bị giặc Pháp xâm lược, triều đình rối loạn. Theo đó, có một bản gốc như sau:
Chu tri rành rành
Cái đanh nổ lửa
Con ngựa đứt cuơng
Ba vương tập đế
Cấp kế đi tìm
Hú tim òa ập

Câu đầu: Chu tri rành rành có nghĩa là bố cáo cho mọi người đều biết.
Câu thứ 2: Cái đanh nổ lửa nói về tiếng súng của quân đội Pháp bắn vào Đà Nẵng.
Câu thứ 3: Con ngựa đứt cương chỉ việc băng hà của vua Tự Đức vào năm 1883 và sự rối loạn của triều đình Huế lúc bấy giờ. Sự kiện này cho thấy câu "con ngựa mất cương" hợp lý và có ý nghĩa hơn “con ngựa chết trương”.
Câu thứ 4: Ba vương tập đế chỉ vào việc trong vòng chưa đầy 1 năm từ tháng 9 năm 1884 sau khi vua Tự Đức mất, đã có liên tiếp 3 vị vua thay nhau lên ngôi là Hiệp Hòa, Kiến Phúc và Hàm Nghi.
Câu thứ 5: Cấp kế đi tìm nói về việc Tôn Thất Thuyết vì bị Thống Chế De Coursy xử ép nên đêm 22 tháng 5, 1885 liều đánh úp dinh Khâm Sứ và đồn Mang Cá ở Huế. Việc thất bại, Thuyết đem vua đi trốn rồi truyền hịch Cần Vương đi khắp nơi. Quân Pháp một mặt lo dẹp loạn, một mặt cấp tốc cho người đi tìm vua Hàm Nghi để làm yên lòng dân.
Câu cuối: Hú tim òa ập chỉ vào việc Trương Quang Ngọc làm phản, cùng với suất đội hầu cận vua Hàm Nghi là Nguyễn Đình Tình, nửa đêm 26 tháng 9, 1888 cùng 20 thủ hạ xông vào chỗ vua tạm trú ở làng Tả Bảo, huyện Tuyên Hóa, tỉnh Quảng Bình, bắt vua trong lúc đang ngủ rồi mang dâng cho Pháp. Năm năm sau Trương Quang Ngọc bị nghĩa quân của Phan Đình Phùng giết chết.

Hình ảnh vua Hàm Nghi bị bắt. Ảnh do người Pháp minh họa trên báo Le Monde Illustré, được nhà nghiên cứu Nguyễn Duy Chinh sưu tập.

SVĐG sưu tập và biên soạn.

No comments:

Post a Comment