Nguyễn Du. Nam Trung Tạp Ngâm. Thủy Liên. Đàm Giang

Đàm Giang biên soạn và dịch thơ

NAM TRUNG TẠP NGÂM

THỜI KỲ LÀM QUAN Ở QUẢNG BÌNH VÀ HUẾ (1804- 1814) Nam Trung Tạp Ngâm gồm 40 bài Nguyễn Du làm trong thời gian giữ chức quan ở Phú Xuân và Quảng Bình rồi lại trở về Phú Xuân, từ năm 1804 cho đến năm ông qua đời (1820), là 16 năm. Tập thơ này xuất hiện trong bản dịch của cụ Lê Thước, sau khi cụ Lê Thước có được bản sao chụp gồm 40 bài thơ qua thuộc quyền sở hữu của cụ Hoàng Xuân Hãn ở Pháp. Năm 1804, Nguyễn Du cáo bệnh, xin về hưu, từ quan, nhưng chỉ được có hơn một tháng thì có chỉ vua triệu vào cung giữ chức Đông các điện học sĩ, nên đánh phải đi. Bài Phượng Hoàng lộ thượng tảo hành làm lúc lên đường trẩy kinh (tháng giêng năm Ất Sửu, 1805). Việc làm quan với Nguyễn Du chỉ là chuyện mưu sinh chứ không phải là chuyện công danh. Đời sống của ông rất thanh bạch. Thời gian làm Bố chánh ở Quảng Bình, gia phả chép: “Phàm những việc trong hạt, như lính tráng, dân sự kiện thưa, tiền nong, lương thực, và các hạng thuế, ông đều bàn bạc thương lượng với các quan lưu thủ, ký lục để thi hành. Chính sự giản dị, không cần tiếng tăm nên được sĩ phu và nhân dân quý mến”. Mặc dù vậy ông “ thường bị quan trên quở trách nên lấy làm uất ức, bất chí”. Điều ấy được phản ảnh vào những bài thơ trong tập này. Trong tình cảnh làm quan không mấy toại ý, nên Nguyễn Du lại ao ước về nhà ăn uống đạm bạc, làm bạn với hươu nai; quanh đi quẩn lại giống như thời ở Thái Bình và làm quan ở Bắc Hà. Qua hai tập thơ chữ Hán, Thanh Hiên thi tập và Nam Trung tạp ngâm, chúng ta hiểu thêm hơn về thân thế và tình cảm của Nguyễn Du. Nam Trung Tạp Ngâm 79 Phượng Hoàng lộ thượng tảo hành 80 –84 Mộng đắc thái liên (5 bài) 85 Thu chí 86 Điệu khuyển 87-89 Ngẫu thư công quán bích (3 bài) 90 Tống nhân 91-95 Ngẫu hứng (5 bài) 96 Ngẫu đề 97 Thủy liên đạo trung tảo hành 98 Tân thu ngẫu hứng 99 Dạ toạ 100 Tặng nhân 101 Tái thử nguyên vận 102 Tạp ngâm 103-104 Giang đầu tản bộ 105 Ngẫu đắc 106 Pháo đài 107 Thành hạ khí mã 108 Vọng thiên thai tự 109-110 Giản công bộ, thiềm sự trần (2 bài) 111 Thu nhật ký hứng 112 Sơn trung tức sự 113 Độ linh giang 114 Nễ-giang khấu hương vọng 115 Y nguyên vận ký thanh oai Ngô Tứ Miên 116 Tống Ngô nhữ sơn công xuất trấn Nghệ An 117-118 Đại tác cửu thú tư quy (2 bài) Dưới đây là bài Thủy Liên Đạo Trung Tảo Hành 97/249 97/249 THỦY-LIÊN ĐẠO TRUNG TẢO HÀNH (1) Bi mạc bi hề hành đạo nan Thảo đầu lộ túc phạm suy nhan Bách niên cổ đạo giai thành hác Nhất đái bình lâm bất kiến san Đa bệnh nhất thân cung đạo lộ Ngũ canh tàn mộng túc hương quan Ngẫu phùng quí khách hương dư thoại Tạc tuế triều thiên xạ phóng hoàn   Đi Sớm Trên Đường Thủy Liên Thương thay lộ nhỏ lắm gian nan Cỏ ngập sương phơi nhuốm sắc tàn  Đường cổ trăm năm thành lạch cạn Non cao một dải tựa rừng bằng Đơn thân nhuốm bệnh đường xa trải Rũ mộng năm canh vẫn thấy làng Gặp khách tình cờ nghe kể chuyện Chầu vua năm trước được về ngang Đàm Giang