Hoa Anh Túc và Cánh Đồng Flanders. Sóng Việt Đàm Giang

Hoa Poppy Đỏ  (Hoa Anh Túc)

và

bài thơ

"In Flanders Fields" của John McCrae

                                                        Sóng Việt Đàm Giang

Hoa Poppy đỏ hay Anh túc  (Papaver rhoeas) đã được xem như loài hoa biểu tượng trong Ngày Tưởng Nhớ (Remembrance Day) hay còn được gọi là Ngày Cựu Chiến Binh (Veterans Day) hay  trước đó là Ngày Đình Chiến (Armistice Day). Ngày Đình Chiến  xảy ra vào 11:00  ngày 11 tháng 11 năm 1918 với một hiệp ước đình chiến ký kết tại thành phố Compiègne, Pháp, giữa đại biểu của hai phe Đồng Minh (Pháp, Anh, Mỹ)  và Đức để chấm dứt chiến tranh thứ nhất.

Hiện tại, huy hiệu gài trên áo mang hình hoa Anh túc màu đỏ được xem như là ngày để nhớ ơn tất cả các chiến sĩ từ khắp nơi trên mọi chiến trường đã chiến đầu và đã hy sinh cho lý tưởng tự do và hoà bình.

Thử tìm hiểu một chút về ý nghĩa và lịch sử của poppy đỏ/hoa Anh túc cùng lý do mà hoa Anh túc đã được chỉ định như một biểu tượng. Theo tài liệu sách thì câu chuyện bắt nguồn từ một bài thơ của một Y sĩ người Canada.

Bài thơ “In Flanders Field” là một bài thơ chinh chiến do Y sĩ John McCrae viết xuống vào ngày 3 tháng 5, năm 1915, một ngày sau khi lo xong việc tang lễ cho một người chiến sĩ đồng hành tên là Alexis Helmer đã chết trong chiến trận thứ hai tại Ypres (The Second Battle of Ypres). Chuyện kể McCrae đã viết bài thơ khi ngồi phía sau xe cấp cứu, nhưng ông không vừa ý với bài thơ nên vò nát và liệng đi, sau đó bài thơ được những chiến sĩ đồng hành giữ lại. Bài thơ được xuất bản với sự thỏa thuận của tác giả vào ngày 8 tháng 12 cùng năm 1915 qua tờ báo Punch bản doanh tại London.

Đây là một bài thơ cảm động rất được nhắc đến rất nhiều và thông dụng vào thời điểm đó đến nỗi nó được dùng để quảng bá,kêu gọi để tuyển dụng thêm lính cùng gây quỹ bán quốc phiếu (bond) chiến tranh. Ý nghĩa của nó nói về hoa anh túc màu đỏ đã mọc đầy trên những ngôi mộ của những chiến sĩ bỏ mình vì chiến trận. 

Nói về  John McCrae, tác giả bài thơ “Trong những cánh đồng Flanders”.

John Alexander McCrae  (November 30, 1872- January 28, 1918) là một thi sĩ, một y sĩ xuất thân từ Ontario, Canada với nhiều bài thơ đã xuất bản từ những năm giữa 1890. Thơ ông thường chú tâm đến sự chết và sự an bình sau đó. Ông tham gia trận đánh thứ hai (Second Battle of Ypres) với quân đội Canada tại Ypres trong vùng Flanders , nơi mà quân đội Đức đã sử dụng hơi Chlorine lần đầu tiên để tấn công như một khí cụ chiến tranh vào ngày 22 tháng 4, năm 1915.

Cũng như những bài thơ viết trước đó, “Trong những cánh đồng Flanders”.  McCrae bận tâm với cái chết và làm sao đối diện được như là một chuyển tiếp giữa sự tranh đấu cho cuộc đời và an bình đi theo sau đó. Bài thơ là lời nói của những người  đã ra đi, sự hy sinh và phục vụ của họ như là lời đòi hỏi chuyển đạt đến những chiến binh tiếp nối họ trong cuộc chiến đấu. Ông John McCrae qua đời ngày 28 tháng 1, 1918 sau khi bị bệnh sưng phổi và  viêm màng não. Mộ ông đuợc chôn ở nghĩa địa quân nhân gần Calais trên kênh English, và như thế chính ông sau khi qua đời đã trở thành một trong những quân nhân mà ông viết đến trong bài thơ để đời của ông.

Hoa poppy đỏ đã có liên quan đến chiến tranh kể từ chiến tranh Napoleon (1803-1815) sau khi người ta thấy hoa poppy đỏ mọc dại đầy trên những ngôi mồ của tử sĩ. Cũng có phân tích cho rằng hạt poppy tản mát thường khó bể vỏ, nó sống sót được qua những tàn phá của các trận chiến và vì hạt poppy có thể chịu đựng bền bỉ với thời gian nên đã mọc lại được.

Xúc cảm bởi bài thơ, vào thời gian kết thúc chiến tranh năm 1918, nhà giáo người Mỹ, bà Moina Michael đã gài áo một hoa poppy đỏ cả năm trường để vinh danh những tử sĩ chiến tranh. Bà cũng làm thơ truyền bá lòng tin và phân phát những hoa poppy đỏ bằng lụa để phát động một cuộc ủng hộ chính thức đến American Legion. Bên Pháp cũng có bà Guérin phát động việc bán poppy trong vùng bà sống để gây quỹ giúp trẻ em mồ côi vì chiến tranh. Rồi chiến dịch lan tràn sang Anh quốc và rồi đến các nước trong khối Liên hiệp đều dùng hoa poppy đỏ như biểu tượng cho Ngày Tưởng Nhớ.

Và từ đó hoa poppy đỏ được xem như là biểu tượng cho Ngày Tưởng Nhớ tại  trong khối Liên Hiệp Anh (như Anh,Canada, Úc, Tân Tây Lan, Nam Phi, v.v…) và nhiều quốc gia khác trên thế giới. Riêng tại Hoa Kỳ,  dưới thời điều hành của Tổng Thống Dwight D. Eisenhower , vào ngày 1 tháng  6, năm 1954, Quốc hội Hoa Kỳ đã thỏa thuận để đổi chữ  Đình Chiến theo Act of 1938 và thay bằng chữ Cựu Chiến Binh để trong ngày 11 tháng 11 vinh danh tất cả các cựu chiến binh Hoa Kỳ của tất cả các cuộc chiến.

Dưới đây là bản viết tay bài thơ của John McCrae đã được lưu truyền .

In Flanders Fields 

By

John McCrae, May/03/ 1915

In Flanders fields the poppies grow *
Between the crosses, row on row
That mark our place; and in the sky
The larks, still bravely singing, fly
Scarce heard amid the guns below.

We are the dead. Short days ago,
We lived, felt dawn, saw sunset glow,
Loved and were loved and now we lie
In Flanders fields.

Take up our quarrel with the foe:
To you, from failing hands, we throw
The torch; be yours to hold it high.
If ye break faith with us who die
We shall not sleep, though poppies grow
In Flanders fields.

Ghi chú.

*Trong nguyên bản chép lại và xuất bản lần đầu thì hàng đầu tiên mang hàng thơ

“In Flanders fields the poppies grow”.

Nhưng sau này lại có ấn bản in thành  “In Flanders fields the poppies blow”.

Trên những cánh đồng Flanders

Trên những cánh đồng Flanders hoa Anh túc nở rộ

Sen kẽ giữa những thập tự giá đặt từng hàng

Nơi ghi lại vết tích của chúng tôi;

Và ở trên trời  những con chim sơn ca

Bay lượn cùng anh dũng hót vang, dù chẳng nghe được rõ

Bởi quyện lẫn với tiếng súng phía dưới.

Chúng tôi đã ra đi. Không lâu đâu trong những ngày vừa qua

Chúng tôi đã sống thật lòng, rung cảm cảnh mặt trời mọc, hoàng hôn buông.

Đã yêu và đã từng đuợc yêu, và giờ đây chúng tôi nằm xuống

Giữa những cánh đồng Flanders

Các bạn hãy tiếp tục cuộc chiến với kẻ thù của chúng ta,

Nâng cao bó đuốc

đã trao lại các bạn khi chúng tôi ngã gục,

Nếu các bạn mất niềm tin với chúng tôi, những người vắn số

Thì chúng tôi sẽ chẳng ngủ, dù hoa  Anh túc nở đầy

Trên những cánh đồng Flanders.

*

Trên Những Cánh Đồng Flanders             

Nhìn hoa Anh túc nở bùng

Đỏ tươi chuốc sắc cánh đồng Flanders

Nơi này quả thật không ngờ

Là nơi yên nghỉ bao người chiến binh

Sơn ca tung cánh lao chao

Lượn hát giữa tiếng ồn ào súng vang

Vùi dưới lòng đất hôm nay

Hôm qua sinh lực còn đầy thân ta

Những người đã sống thật lòng

Cảm bình minh sớm, hoàng hôn nắng chiều

Yêu rồi và cũng được yêu

Giờ đây nằm xuống quạnh hiu giữa đồng

Hỡi bạn chiến hữu dũng anh

Hãy nâng bó đuốc đấu tranh hết mình

Vinh danh những kẻ khuất hình

Xin đừng đánh mất niềm tin đang truyền

Nếu chẳng giữ được tinh thần

Làm tủi người chết trên vùng Flanders

Thì dù hoa đỏ thắm tươi

Cũng chẳng an nghỉ chúng tôi giữa đồng.

Sóng Việt Đàm Giang chuyển dịch

Dưới đây là hoa Poppy đỏ tại vài phế tích cổ Hy Lạp ở Turkey (Thổ Nhĩ Kỳ) 

Photos by Sóng Việt Đàm Giang

Tháng 9, 2014