MotMai KhiEm Khong Con Tre. Tho WilliamYeats. SVDG

Đọc thơ William Butler Yeats:
Một Mai Khi Em Không Còn Trẻ
Sóng Việt Đàm Giang

WHEN YOU ARE OLD

When you are old and gray and full of sleep,
And nodding by the fire, take down this book,
And slowly read, and dream of the soft look
Your eyes had once, and of their shadows deep;

How many loved your moments of glad grace,
And loved your beauty with love false and true,
But one man loved the pilgrim soul in you,
And loved the sorrows of your changing face;

And bending down beside the glowing bars.
Murmur, a little sadly, how Love fled,
And paced upon the mountains overhead
And hid his face amid a crowd of stars.

William Butler Yeats, 1892

Trong bài thơ ngắn chỉ có 12 hàng mà Yeats làm khi 26 tuổi, Yeats nghĩ về Tình yêu, Thời gian và khả năng tàn phá của Thời gian. Bài thơ viết ngày 21 tháng 10 năm 1891, và đuợc gửi cho người đàn bà mà Yeats đã yêu tha thiết, đó là người đẹp Maud Gonne, một lãnh tụ của phong trào tranh đấu quốc gia cho Ái Nhĩ lan. Vào thời đó Yeats đã cầu hôn Maud hai lần và đều bị nàng từ chối. Mặc dù bài thơ của Yeats viết bắt chước bài sonnet nổi tiếng của Pierre Ronsard gửi cho Hélène (1578) “Quand Vous Serez Bien Vieille” và cũng mang ý một bài của Shakespeare nói về Thời gian vượt khỏi tầm tay khi Yeats cũng nói về Thời gian. Nhưng trong khi Shakespeare than thở về sự hủy hoại của thời gian thì Yeats cảm thấy tự ái được ve vuốt: bởi vì Maud đã từ chối Yeats khi còn trẻ đẹp, thì nàng sẽ tìm thấy tình yêu ở Yeats với một tình yêu tôn linh nhiệt tâm. Sự khác biệt trong bài thơ của Ronsard với Yeats rất rõ ràng. Trong khi Ronsard tiên đoán khi ông trở thành bóng ma gày còm lẩn quẩn quanh mộ mình và người Ronsard yêu, một người đàn bà lưng còng già nua sẽ phải hối hận đã gạt bỏ tình yêu của Ronsard, thì Yeats nhẹ nhàng hơn đổ lỗi cho sự thất bại trong tình yêu không phải là do người đàn bà mà do Tình yêu của chính Yeats, một người lúc đó đã rời bỏ quỹ đạo của loài người trần thế.
Trong câu đầu, nhà thơ kể cho Maud Gonne nghe rằng khi nàng về già, tóc bạc xám, nàng sẽ tối ngày buồn ngủ, ngồi cạnh lò sưởi để sưởi ấm thân thể lạnh cóng. Nhà thơ sẽ bảo nàng cầm tập thơ của ông lên và đọc chậm chạp, và nhớ những ngày nàng còn trẻ khi nàng có cái nhìn êm ái và có đôi mắt quầng đậm. Đoạn 2, nhà thơ bảo nàng hãy nhớ lại những người đã yêu nàng thật sự vì sắc đẹp thể xác hay cả những kẻ giả vờ. Nhưng ông bảo nàng rằng chỉ có ông là một người đã yêu tâm hồn nàng, một linh hồn được chuyển sinh từ thân thể này sang thân thể khác (pilgrim soul). Ảnh hưởng của triết lý Pluto, đặc biệt chuyển sinh linh hồn hiển nhiên ở đây. Nhà thơ nói rằng chỉ có ông đã yêu nàng không chỉ vì sắc đẹp trẻ trung mà yêu cả sự phiền muộn và sắc đẹp tàn tạ của nàng. Trong đoạn ba, nhà thơ nói nhiều hơn nữa rằng khi về già nàng sẽ ngẫm nghĩ, gục đầu bên lò sưởi và thương khóc để tang cho nhà thơ lúc đó sẽ bước đều lên đỉnh núi và nhập vào với tinh tú trên trời, sau khi ông đã rời thân xác.
Bài thơ biểu lộ tình cảm thắm thiết mà Yeats dành cho Maud. Khi viết bài thơ này, Yeats đã bị Maud từ chối lời cầu hôn hai lần. Mặc dù tình yêu với Maud lúc đó còn quá mới mẻ, nhà thơ
đã chứng tỏ sự tha thiết khi nhắn nhủ Maud rằng một mai khi nàng không còn trẻ đẹp nữa, nàng sẽ phải ăn năn hối hận vì chàng đã cho nàng tình yêu không thuấn thể xác mà có cả tâm linh.
Bài thơ là một thông điệp toàn cầu, cấu trúc theo thể abba trong cả 3 đoạn. Chữ yêu được nhắc đến 6 lần.

Đây chỉ là một bài thơ trong ít nhất là 26 bài thơ mà Yeats đã viết cho Maud. Sau hai lần ngỏ lời cầu hôn Maud (năm 1891), là những lần kế tiếp 1899, 1900, 1901, 1903, nhưng ông luôn luôn bị Maud từ chối. Và cho đến năm 1916 khi Yeats 51 tuổi, ông lại ngỏ lời muốn lấy cô con gái 21 tuổi của Maud với người chồng đầu tiên, nhưng cũng không thành. Câu chuyện tình của Yeats với Maud có ảnh hưởng đến cuộc đời của ông, nhưng Yeats luôn luôn chứng tỏ tình yêu của Maud không hề làm suy giảm sư hăng say của ông trên con đường phụng sự văn hóa, chính trị, và xã hội.


Một mai khi em không còn trẻ

Một mai tóc bạc buồn hiu
Em nghiêng bên lửa nâng niu sách mình (1)
Nhẩn nha đọc rước mộng hình
Một thời đôi mắt diễm tình quầng sâu

Lúc thời bao kẻ ngất ngây
Yêu em thật giả tình say khó toàn
Riêng anh yêu cả linh hồn
Yêu em yêu cả gánh buồn dung nhan

Cúi đầu bên lửa sáng lan
Em buồn thầm khẽ thở than Tình rời
Bước bằng lên núi cao vời
Thoát thân mình giữa vùng trời đầy sao

Sóng Việt phỏng dịch
20 July 2009

(1). Sách mình: sách của Yeats, ông nói về tuyển tập thơ văn mà ông viết cho Maud.