Sunday, March 20, 2022

La Belle Dame Sans Merci. John Keats. SVDG

 

La Belle Dame Sans Merci.

Người Đẹp Không Biết Thương Xót.

John Keats

SVĐG

La Belle Dame sans Mercy (Người Đp Không Biết Thương Xót) nguyên thy là tên mt trường ca viết năm 1424 ca nhà thơ Pháp Alain Chartier (1385-1433). La Belle Dame sans Mercy vi nhiu bn chép khác nhau nhưng tu chung k chuyn mtình nhân đau kh và người đp không biết thương xót có trái tim cng rn hơn cm thch.


Vào cu
i tháng Tư, 1819, nhà thơ Anh thuc trường phái lãng mn John Keats đã viết mt bài thơ th điu dân gi mang tên La Belle Dame sans Merci vi ni dung khác bit, gm 12 đon thơ, mi đon gm 4 dòng.


Bài th
ơ k li cuc gp g gia mt chàng hip sĩ vi mt người đp. Mt hôm, khi lang thang trên đng vng chàng gp mt người thiếu n có ánh mt hoang di. Nàng dn chàng đi vào đng tiên. H đã có mt ngày hnh phúc cha chan. Ri nàng ru chàng hip sĩ đi vào gic ng. Khi tnh gic, thì chàng hip sĩ thy mình đơn đc trên đi lnh. Và sau đó chàng c lang thang vùng đng vng đã gp người đàn bà đp đ c tìm li bóng hình c nhân. Bài thơ được viết dưới dng k chuyn chàng hip sĩ tr li câu hi ca người k chuyn.
Bài th
ơ La Belle Dame sans Merci ca John Keats sau đó đuc chuyn tiếp sang hi ha, và c âm nhc, Người đp trong bài thơ này tr thành đi tượng trong tác phm ca mt s ha sĩ theo trường phái hi ha thi trước Raphael Italy như: John William Waterhouse, Arthur Hughes, Walter Crane, Thomas Francis Dicksee, Frank Cadogan Cowper, v.v…

La Belle Dame sans Merci

Nguyên tác

La Belle Dame sans Merci (1819).


Oh what can ail thee, knight-at-arms,
Alone and palely loitering?
The sedge has withered from the lake,
And no birds sing.
*
Oh what can ail thee, knight-at-arms,
So haggard and so woe-begone?
The squirrel's granary is full,
And the harvest's done.
*
I see a lily on thy brow,
With anguish moist and fever-dew,
And on thy cheeks a fading rose
Fast withereth too.
*
I met a lady in the meads,
Full beautiful - a faery's child,
Her hair was long, her foot was light,
And her eyes were wild.
*
I made a garland for her head,
And bracelets too, and fragrant zone;
She looked at me as she did love,
And made sweet moan.
*
I set her on my pacing steed,
And nothing else saw all day long,
For sidelong would she bend, and sing
A faery's song.
*
She found me roots of relish sweet,
And honey wild, and manna-dew,
And sure in language strange she said -
'I love thee true'.
*
She took me to her elfin grot,
And there she wept and sighed full sore,
And there I shut her wild wild eyes
With kisses four.
*
And there she lulled me asleep
And there I dreamed - Ah! woe betide! -
The latest dream I ever dreamt
On the cold hill side.
*
I saw pale kings and princes too,
Pale warriors, death-pale were they all;
They cried - 'La Belle Dame sans Merci
Hath thee in thrall!'
*
I saw their starved lips in the gloam,
With horrid warning gaped wide,
And I awoke and found me here,
On the cold hill's side.
*
And this is why I sojourn here
Alone and palely loitering,
Though the sedge is withered from the lake,
And no birds sing.

B
n đu tiên được Keats sáng tác ngày 21 tháng 4 năm 1819. Bn hiu đính theo đ ngh ca Leight Hunt ra mt trong The Indicator, ngày 10 tháng 5 năm 1820. (3)

Ng
ười Đp Không Biết Thương Xót

1
H
i chàng hip sĩ có điu chi xy đến
Mà m
t mình lang thang bun bã xanh xao
C
lác đã héo úa bên h k cnh
Ch
ng có tiếng chim ca hát trên cao
2
H
i chàng hip sĩ có điu chi xy đến
Mà quá h
c hác như k nng su đau
T
chú sóc cho mùa đông đã đy p
Và mùa g
t hái cũng đà hết t lâu
3
Ta th
y người vng trán xanh như hu
V
i kh đau và sương rn đm đìa
S
c din mt mt màu hng đôi má
Coi sao nh
t nht héo úa thế kìa
4
Tôi đã g
p trên đng mt nàng đài các
Đ
p vô cùng, mt tiên n dim kiu
Tóc nh
ư sui gót hài nàng bước nh
Và đôi m
t tht hoang di thn kỳ
5
Tôi k
ết vòng hoa đt lên đu nàng đôi
Tròng c
tay và quàng c vòng eo
Nàng nhìn tôi nh
ư th đà yêu đm
Rên r
d thương li tht ngt ngào
6
Tôi b
ế đt nàng lên yên chiến mã
Và c
ngày nào có thy chi đâu
Su
t lô trình nàng nghiêng đu hát nh
Bài ca th
n tiên êm ái tràn đy
7
Nàng cho tôi c
i ngun hương du ngt
Và m
t hoang, thc phm tht l kỳ
V
i ngôn ng l lùng nàng đã tht
-“Yêu anh em th
t s yêu anh ri”.
8
Nàng d
n tôi vào hang đng ái ân
Nghe ti
ếng nàng thn thc rên đn đau
Và tôi khép đôi m
t nàng hoang di
B
ng n hôn bng nhng n hôn dài.
9
Cũng n
ơi đó nàng ru tôi vào gic ng
Và tôi đi vào m
ng - Than ôi! chuyn xy ra!
Gi
c mơ cui cùng mà tôi đã tng mng
M
t mình tôi đang lnh lo trên sườn đi
10
Tôi th
y vua, thy hoàng t xanh mét
T
t c đu nht nht như nhau
H
hò hét – “Người đp không thương người
Tàn nh
n b mi làm nô l.”
11
Trong cho
ng vng tôi thy b môi đói
Mi
ng m ln tht khiếp đm kêu gào
Và ch
t tnh đ thy mình đơn đc
M
t mình tôi đang lnh lo trên sườn đi
12
Vì th
ế đy nên tôi còn lưu li
L
ng vng đây mình rũ xanh xao
Dù c
lác bên h đà héo úa
Và cũng ch
ng nghe tiếng chim hót trên cao.

Sóng Vi
t phng dch.

Như đã viết trên, bài thơ La Belle Dame sans Merci ca Jonh Keats đã gi hng cho nhiu bc ha thc hin vào thi tin Raphael Italy, trong bài viết này có tranh ca 5 ha sĩ:
John William Waterhouse (1849-1917)
Arthur Hughes (1832-1915)
Walter Crane (1845-1915)
Thomas Francis Dicksee (1819- 1895)
Frank Cadogan Cowper (1877-1958)



  





F.C. Cowper




B
c ha ca JJ Waterhouse có l miêu t giai đon khi đu khi chàng hip sĩ va gp người đp. (I)
Tranh c
a T.F. Dicksee,  A. Hughes, và W.Crane cho thy chàng hip sĩ dn nàng thong dong trên đường ti nơi người đp trú n. (II, III, IV)
Và cu
i cùng tranh ca F.C. Cowper (V) miêu t chàng hip sĩ đang ng mê man sau khi có mt ngày tràn đy hnh phúc (ghi chú: hình này cho thy mt hip sĩ mc nguyên b áo giáp năm ng khiến ta t hi dưới mt ha sĩ phi chăng đây mt hoang đường trong gic ng chăng?). 

Tưởng cũng nên nhc li mt cách rt tóm tt là t thế k th 12, Hip Sĩ là chc tước đuc vua chúa tr vì quc gia ca h phong cho người hoc quyn quý hoc có công lao vi s s ca h.

Bàn lu
n
Sau đây là vài hàng c
ảm nghĩ v ni dung bài thơ. S phân tích tâm lý bài thơ không nm trong khuôn kh bài viết này.

Ng
ười đc thy chàng hip sĩ đang cô đơn bun bã trong cnh vt tiêu điu, nhà thơ k cho đc gi thy c úa, h khô cn nước, và không có chim ca hát (chng có vt sng). Tuy cnh vt tiêu điu nhưng chàng hip sĩ vn mun đó. Ta có th hình dung là chàng hip sĩ đó vì có mt s kin nào đó đã xy ra, và vì thế mà chang lang thang đến nơi này đ thoát ra khi cái cuc sng thc tế não n đau kh và thay vào đó là mt thế gii hoang đung đp đ hơn. Bi ct tránh cái thc ti chán chường, chàng đã dùng óc tưởng tượng ca mình đ to nên mt thế gii mà s ao uc ham mun ca chàng có th thc hin đuc. Chàng tưởng tượng chàng có mt tình yêu vi mt người đàn bà đp, mt người cho chàng cái cm giác được ham mun và hãnh din. Trong thế gii tht chàng hip sĩ xanh xao xanh xao m yếu, nhưng trong thế gii o khi chàng gp người đàn bà đp thì chàng tr nên mt người có sc mnh và ch đng như k li bng mt ging hùng hn là đt nàng lên yên nga, lng nghe nàng hát. Người đp đã làm chàng quên trng thái cô đơn và cho chàng tình yêu chàng khao khát đón ch. Chàng làm vòng hoa cài đu, vòng tay và trên thân nàng na. Chàng cho ta cái ý nghĩ mơ h đây là mt thế gii nào đó, mt thế gii o tưởng. Chàng miêu t người đp như là mt nàng tiên, cho người đc cái cm tưởng nàng không thuc v thế gii trn tc vì nàng có cái nhìn hoang di, có ngôn ng l kỳ.

Mt thế gii liêu trai huyn bí chăng? Đúng thế: mt người đp như tiên cht đến khiến chàng hip sĩ can đm tiến ti bước đu. Nhưng ri chàng không ch đng được na mà dn dn tr nên l thuc vào hành đng ca nàng. Hãy nghe chàng hip sĩ k: nàng dn chàng vào hang đng ái ân, cho chàng tuyt đnh đam mê làm nàng rên r thn thc, ri nàng v v chàng vào gic ng và ri chàng thiếp vào cơn mng. Trong cơn mng, chàng thy nhng người hoàng tc có nhng cp môi đói, há hc gào thét cnh báo cho chàng biết nàng, mt người không biết thương xót ai, s ri b chàng, biến chàng thành nô l trong tư tưởng. 

Thc gic chàng hip sĩ như tr li thc tế, mt thc tế phũ phàng khiến chàng nghĩ đến thân phn mình và nhn thc mình đã sng trong thế gii o tưởng. Nhưng ti sao chàng không ri b o tưởng mà tr v thc tế được? Phi chăng chàng vn khao khát được tr li vi cơn mng và hưởng được cm giác sung sướng đã mt ln tri qua? Vn bun bã đy nhưng chàng vn mang hy vng và không mun ri b nơi hoang vu thiếu s sng này. Câu tr li ca chàng hip sĩ mang li cho đc gi s suy nghĩ và kết lun tùy thuc vào cm nhn ca tng cá nhân.

Sóng Việt Đàm Giang.

March 2022.

Hình St.

No comments: