Cám ơn DS TN Đàm Giang đã nhắc và yêu cầu tôi cho ý kiến về các loại vaccin. Thật tình tôi không có những giữ liệu chính xác về các thuốc chủng của Pfizer, Moderna và mới đây của Việt Nam là vaccin Nano Covax. Tôi chỉ trình bày sơ qua các nhận xét của cá nhân qua những tài liệu có được do các hãng thuốc này công bố.
DS/TS Lâm Kim Cương.
Trước tiên tôi xin
vắn tắt nhắc lại căn bản của Vaccin.
Tao hóa đã tạo cho chúng ta một cơ thể thật tuyệt vời với 1 hệ thống toàn vẹn cho sư phát triển của thân thể cũng như bảo vệ nó cho các sự tấn công của bất cứ chất lạ nào từ bên ngoài xâm nhập vào. Nhờ vậy mà con người, động vật, cây cỏ được bảo tồn qua bao nhiêu ngàn năm. Đúng vậy, khi có một vật lạ (antigen = kháng nguyên) nào mới lạ xâm nhập vào cơ thể thì các tế bào máu B của hệ thống miển nhiễm (immune system) của cơ thể sẽ nhanh chóng cho đoàn quân tiền phong đến bao vây vật lạ và tiêu hủy đồng thời tạo chất antibodies (Kháng thể) ghi nhớ hình dạng, cơ cấu của chất mới lạ này hầu để về sau khi bị vật lạ này xâm nhập lần nửa thì các kháng thể này sẽ nhận diện được chính xác thù nghịch mà mau lẹ tiêu diêt. Nên nhớ hệ thống miễn nhiễm chỉ tác động trên vật lạ chớ không tác động gây hại các tế bào của thân thể
Tế
bào máu B (B cells) sản xuất chất chống "chất lạ" (antigen = kháng
nguyên) được gọi là antibodies IgM. IgM là đạo
quân tiền phương (primary immune response) để tạm thời chống lại chất lạ. Trong
khi đó một số tế bào B cũng biến dạng trở thành tế bào nhớ (memory
cells) để nhớ mặt "kẻ thù" rất lâu và sẽ sãn xuất kháng thể IgG
Antibodies IgG sẽ tích tụ trong mình để nếu sau này gặp "kẻ
thù" trở lại tấn công. Các IgG thường phải đợi ít nhất 20 -30 ngày
mới thấy xuất hiện và phải tiêm thêm (booster) nhiều lần mới sản xuất mạnh. Vì
vậy các vaccin thường được chích ít nhất 2 lần
Vậy
Vaccin là gì ?
Vaccin
là "vật lạ" mà người ta muốn đưa vào cơ thể để giúp hệ thống miển
nhiễm tập nhận diện, ghi nhớ hình dáng, tác động cũa "Vật lạ" này để
về sau nếu chúng xâm nhập cơ thể thì hệ thống miễn nhiễm sẽ mau
chóng đưa lính (kháng thể = antibodies) chống lại
Vật
lạ mà người ta dùng có thể là nguyên con vi-trùng hay siêu vi trùng đã bị làm
suy yếu đi bằng nung đốt nóng, bằng cấy qua nhiều lần trong môi trường cấy (
culture media) để chúng giảm mất đi khả năng gây bệnh, hoặc là một phần chuyên
biệt của con vi-khuẩn (bacteria) hay siêu vi (virus)
Điều
chế vaccin trên nguyên tắc chỉ có bao nhiêu đó thôi (dùng chất mình muốn cơ thể
có khả năng chống lại), chích vào cơ thể. Cơ thể sẽ tự chế antibodies chống
bệnh. Vậy cũng trên nguyên tắc thì tất cả chúng ta đều có thể sản xuất vaccin
(wow)
Tuy
nhiên Vaccin có hiệu nghiệm hay không cũng tùy thuộc sự chính xác
của chất kháng nguyên (antigen)
Muốn cơ thể chống lại một vi-khuẩn hay siêu vi nào đó thì phải dùng kháng nguyên tượng trưng chính xác con siêu vi đó. Còn nếu chỉ dùng một phần con siêu vi thì phải dùng phần nào thật chuyên biệt để nhận rỏ là chỉ có trong chủng siêu vi đó chớ không phải của siêu-vi chủng khác
Tùy thuộc hình dạng, kích thước v.v khả năng gây miễn nhiễm (immunogenic) của kháng nguyên có thể mạnh mẽ hay rất yếu trên hệ thống miễn nhiễm. Để giúp cho kháng nguyên tăng thêm khả năng kích thích hệ thống nhiễm, người ta phải dùng thêm những chất độn (gọi là Freund's complete adjuvant (BCG vaccine). Khi chích Vaccin vào cơ thể ,chất adjuvant giúp lôi kéo các tế bào máu tụ lại nơi bị thiệt hại (chích) nhờ vậy tế bào B cells mới có dịp tương tác nhiều hơn với các đơn vị kháng nguyên để kích thích tính miễn nhiễm. Vậy việc bào chế vaccin có thành công hay không là do tìm được một Kháng nguyên chuyên biệt và một công thức tốt cho chất adjuvant. Adjuvant tốt sẽ cho Vaccin có hiệu quả cao bằng không thì hiệu quả thấp hay hoàn toàn thất bại
Virus Covid-19
Covid-19 là một virus thuộc nhóm corona virus ( gọi Corona vì có những cầu gai chĩa lên giống như mặt trời tỏa sáng) . Phần lớn nhóm này không gây bệnh nguy hiểm. Có vài nhóm gây bệnh nhẹ như cảm lạnh (cold ), gây bệnh nguy hiểm hơn có loại Middle East Respiratory Syndrome (MERS) hoặc Severe Acute Respiratory Syndrome (SARS )
Đại khái con Covid-19 có bộ gene +RNA
được bao trong một cái vỏ bọc gồm có các chất như bọc protein
(Envelope)), màng protein (membrane M) và quan trọng nhất
là những cái gai nhỏ S (spike glycoprotein) giúp virus bám bào cửa ngõ (ACE2)
của tế bào động vật và xâm nhập vào trong tế bào cho sinh sản gây bệnh. Ta có
thể so sánh bộ gene của virus như là 1 bản thiết kế có chỉ rõ từng bước làm sao
để chế tạo mọi phần của con virus và các spikes S là chìa khóa đặc biệt của
loại virus dùng để mở ống khóa cửa (ACE2) của tế bào
Trình tự (gene sequence) của bọc protein
(gồm cả gene cho protein E,M,S và N) có tổng cộng 3822 nucleotides (tượng trưng
cho 1273 chất amino. Riêng trình tự của đoạn gene Spike glycoprotein là 762 nucleotides hay là 254 amino acid.
Covid-19 Vaccin của
Pfizer, Moderna và Nanovax
Vì
vỏ bọc S và nhất là spike protein rất chuyên biệt cho mổi loại coronavirus nên
rất được chú ý để chọn làm kháng nguyên cho Vaccin chống Covid-19. Qua các tài
liệu cho thấy Pfizer và Moderna đã dùng đoạn gene mRNA của spike S. Còn Nonavax
thì dùng cả bộ protein S.
Đọan mRNA của Spike S ngắn (762 nucleotides) nên có thể được tổng hợp qua phương pháp hóa học dùng máy synthesizer hoăc sản xuất qua ứng dụng gene cloning và làm sạch purification để ly trích mRNA (Bí mật nhà nghề của mổi hãng nên họ rất kín không tiết lộ). Trở ngại là các mRNA rất dễ nhanh chóng bị phân hóa dể dàng ở nhiệt độ thường và ánh sáng cực tìm mặt trời (uv light) vì vậy phải bảo quản trong tối và ở nhiệt độ thấp -80C.
Adjuvant:
Pfizer
dùng:
2[9polyethylene
glycol)-2000]-N, N-ditetradecylacetamide + 1,2
[disteraroyl-sn-glycero-3-phosphocholine + Cholesterol +
94-hydroxybutyl)bis(hexane-6,1-diyl)bis(2-hexyldecanoate)
Moderna
dùng :
PEG2000-DMG +
1,2-distearoyl-sn-glycero-3-phosphocholine + Cholesterol + SM-102
Trái lại theo tài liệu cho thấy Nonavax dùng toàn phần gene của bọc protein (tức là dài 3822 nucleotides). Để có thể nuôi cấy trong tế bào côn trùng (?) có lẽ họ phải biến dạng mRNA qua dạng DNA để có thể cho vào một plasmid rồi transfection (cho vào tế bào côn trùng) bằng electroporation chẳng hạn. Các tế bào cấy này sẽ sản xuất protein toàn bọc spike protein S. Làm tinh khiết chất protein này từ hỗn hợp tế bào côn trùng sẽ phức tạp khó khăn hơn và sẽ không thể nào có được 100% tinh khiết. Các chất bẩn nhiễm từ tế bào côn trùng, nếu quá cao cũng có thễ gây dị ứng khi chích vaccin này.
NanoVax
dùng saponin-based
Matrix-M™ adjuvant cho vaccin của họ
Lâm kim Cương
No comments:
Post a Comment