Chi Chi Chành Chành.
Ý nghĩa lịch sử trong một
bài vè thường được trẻ em nhỏ chơi và đọc.
Ý nghĩa của bài đồng dao này không được
nhiều người biết đến là do trong quá trình truyền miệng, "Chi chi chành chành" đã có có sự biến đổi về nội dung và gần như hoàn toàn khác so với bản gốc.
Hai phiên bản mà có lẽ nhiều người từng nghe
nhất là:
Chi chi chành chành
Cái đanh thổi lửa
Con ngựa chết trương
Ba vương bú tí
Bắt dế đi tìm
Ù à ù ập
Và,
Chi
chi chành chành
Cái
đanh thổi lửa
Con
ngựa mất cương
Ma
vương ngũ đế
Bắt
dế đi tìm
Ù
à ù ập
Thế nhưng cả hai phiên bản trên đều khác so với bản gốc. Theo
giải thích của sách Kinh Thi Việt Nam của nhà văn Trương Tửu,
bài vè này được ghi lại trong giai đoạn lịch sử những năm 1856 - 1888 khi đất
nước ta rơi vào loạn lạc, bị giặc Pháp xâm lược, triều đình rối loạn. Theo đó, có một bản gốc như sau:
Chu tri rành rành
Cái đanh nổ lửa
Con ngựa đứt cuơng
Ba vương tập đế
Cấp kế đi tìm
Hú tim òa ập
Câu đầu: Chu tri rành rành có
nghĩa là bố cáo cho mọi người đều biết.
Câu thứ 2: Cái đanh nổ lửa nói
về tiếng súng của quân đội Pháp bắn vào Đà Nẵng.
Câu thứ 3: Con ngựa đứt cương chỉ
việc băng hà của vua Tự Đức vào năm 1883 và sự rối loạn của triều đình Huế lúc
bấy giờ. Sự kiện này cho thấy câu "con
ngựa mất cương" hợp lý và có ý nghĩa hơn “con ngựa chết trương”.
Câu thứ 4: Ba vương tập đế chỉ
vào việc trong vòng chưa đầy 1 năm từ tháng 9 năm 1884 sau khi vua Tự Đức mất,
đã có liên tiếp 3 vị vua thay nhau lên ngôi là Hiệp Hòa, Kiến Phúc và Hàm Nghi.
Câu thứ 5: Cấp kế đi tìm nói
về việc Tôn Thất Thuyết vì bị Thống Chế De Coursy xử ép nên đêm 22 tháng 5,
1885 liều đánh úp dinh Khâm Sứ và đồn Mang Cá ở Huế. Việc thất bại, Thuyết đem
vua đi trốn rồi truyền hịch Cần Vương đi khắp nơi. Quân Pháp một mặt lo dẹp loạn,
một mặt cấp tốc cho người đi tìm vua Hàm Nghi để làm yên lòng dân.
Câu cuối: Hú tim òa ập chỉ
vào việc Trương Quang Ngọc làm phản, cùng với suất đội hầu cận vua Hàm Nghi là
Nguyễn Đình Tình, nửa đêm 26 tháng 9, 1888 cùng 20 thủ hạ xông vào chỗ vua tạm
trú ở làng Tả Bảo, huyện Tuyên Hóa, tỉnh Quảng Bình, bắt vua trong lúc đang ngủ
rồi mang dâng cho Pháp. Năm năm sau Trương Quang Ngọc bị nghĩa quân của Phan Đình
Phùng giết chết.
Hình ảnh vua Hàm Nghi
bị bắt. Ảnh do người Pháp minh họa trên báo Le Monde Illustré, được nhà
nghiên cứu Nguyễn Duy Chinh sưu tập.
No comments:
Post a Comment