Wallace Fountains. Vòi Phun Nước Wallace. Paris. SVĐG

Những Vòi Phun Nước Uống Wallace tại Paris

Vòi phun nước Wallace (Fontaine Wallace) là các vòi phun nước nhỏ cung cấp nước sạch uống được. Các vòi phun này nhìn rất mỹ thuật. Thành phố đầu tiên trang bị những vòi phun nước Wallace là Paris. Cái tên “Wallace” được đặt theo tên của Sir Richard Wallace (1818-1890), một người giàu có đã tài trợ và kêu gọi đóng góp cho thành phố để thiết lập hệ thống này. Với trang trí điêu khắc đẹp, các vòi phun Wallace không chỉ có tác dụng cung cấp nước uống cho khách du lịch và người qua đường mà còn trở thành một biểu tượng thẩm mỹ cho thành phố Paris. Sau Paris một số thành phố khác trên thế giới cũng trang bị các vòi phun nước Wallace.

Trong cuối thế kỷ 19 thành phố Paris phải trải qua một thời gian khó khăn do chiến tranh  Pháp-Phổ năm 1870 gây ra. Ngay sau giai đoạn này, thủ đô của Pháp bắt đầu quá trình xây dựng mới trên quy mô lớn. Hàng loạt công trình lớn và đại lộ mới được xây dựng, tiêu biểu là nhà thờ Sacré-Coeur và nhiều đại lộ. Rất nhiều cá nhân và tổ chức đã quyên góp tiền cho công cuộc tái thiết thành phố, một trong số này là Sir Richard Wallace. Sir Wallace rất quan tâm tới công việc này, ông đã ở luôn tại một biệt thự Paris để theo dõi sự thực hiện. Sau khi qua đời, Wallace đã được chôn cất tại nghĩa trang Père-Lachaise. Tư liệu cho biết Wallace đã góp cỡ hai triệu rưỡi quan Pháp (2.5 million francs) thời 1870s.

Một trong những đóng góp của Richard Wallace để tái thiết cho thành phố Paris là hệ thống vòi phun nước mang tên ông. Sau chiến tranh năm 1870, rất nhiều máng dẫn nước của thành phố bị phá huỷ, việc thiếu nước uống làm những người nghèo khó dễ sa vào tình trạng nghiện rượu và chính quyền nhận thấy việc cung cấp nước uống miễn phí là cấp thiết. Với số tiền quyên góp của Wallace, một hệ thống các vòi phun nước có thẩm mỹ cao được hình thành và rất hữu dụng ngay sau đó. Ngay đến hiện tại, khi nước sạch đã không còn là vấn đề lớn của Paris thì các vòi phun nước Wallace vẫn còn cần thiết cho người dân thành phố cũng như khách du lịch vì đây là nguồn nước uống được lộ thiên và miễn phí duy nhất của thủ đô.

Đích thân Richard Wallace đưa ra ý đồ về hệ thống vòi phun nước. Theo đó các vòi phun phải vừa đảm bảo yêu cầu cung cấp nước sạch, vừa phải là những công trình mỹ thuật làm đẹp cho Paris. Về kích thước các vòi phun phải đủ lớn để có thể nhìn thấy từ xa nhưng không được quá lớn làm mất sự hài hoà của cảnh quan xung quanh. Giá làm của các vòi phun cũng không được quá đắt vì chúng phải được đặt ở nhiều nơi trong thành phố. Cuối cùng là vật liệu làm vòi phun phải bền, dễ gia công và thuận tiện cho bảo dưỡng. Màu sắc của vòi phun được toà thị chính Paris quyết định là màu xanh lá cây đậm để hài hoà với các công viên và các hàng cây vốn là nơi thường được chọn để đặt vòi phun. Tuy nhiên hiện thời nhiều vòi nước có mầu khác trong các địa điểm/quận khác nhau.

Bốn mẫu vòi phun khác nhau đã được Wallace cho chế tạo gồm mẫu lớn, mẫu cột, mẫu gắn tường, và mẫu nhỏ; tất cả đều được làm bằng gang, loại vật liệu tương đối phổ biến khi đó vì giá rẻ, dễ đổ khuôn và bền. Các vòi phun được đúc tại xí nghiệp ở Val d’Osne, Haute-Marne,  gần với  Sait-Dizier, cho đến nay đây vẫn là nơi cung cấp các vòi phun Wallace cho Paris.

Việc thiết kế mỹ thuật cho vòi phun được Wallace giao cho nhà điêu khắc Charles-August Lebourg.

·         Mẫu lớn (2.71 m - 610 kg): Lấy ý tưởng từ Đài phun nước những kẻ vô tội, vòi phun có đế làm bằng đá Hauteville, phần bệ hình bát giác, phần vòi phun gồm bốn cột đỡ hình phụ nữ Karuai (cariatide) quay mặt ra ngoài, quay lưng vào nhau, trên cùng là một mái vòm tròn. Nước được phun ra thành một tia nhỏ bên trong mái vòm rồi chảy vào bồn nước được bảo vệ bằng lưới sắt. Bốn cariatide của vòi phun Wallace tượng trưng cho Lòng tốt, Sự giản dị, Lòng từ thiện và Sự tiết độ, các cariatide này được điêu khắc hoàn toàn khác nhau.

·         Mẫu cột (2.50 m - 500 kg): Mẫu này gần giống với mẫu lớn trừ việc các cariatide được thay thế bằng các cột thông thường. Hiện nay mẫu cột chỉ còn 2 vòi đang hoạt động tại phố Rémusat và đaị lộ Ternes.

·         Mẫu gắn tường (1.96 m - 300 kg): Mẫu này được trang trí bằng một đầu thần suối, từ đó chảy ra một dòng nước nhỏ đổ xuống bồn nước nằm giữa hai trụ vòi phun. Mẫu này thường được gắn trên tường của bệnh viện, doanh trại, và hiện giờ chỉ còn một mẫu duy nhất hoạt động ở phố Geoffroy-Saint-Hilaire.

·         Mẫu nhỏ (1.32 m - 130 kg): Mẫu này có hình dạng đơn giản là một vòi phun có nút bấm, nó thường được trang bị ở các quảng trường hoặc công viên công cộng để phục vụ người nghỉ ngơi và vui chơi trong công viên nơi thường có nhiều trẻ con.

Vị trí đặt của các vòi phun phụ thuộc vào chính quyền thành phố Paris. Chúng thường được đặt ở các địa điểm công cộng sao cho hợp lý nhất với khung cảnh xung quanh. Trừ quận 1, hầu như tất cả các quận của Paris đều có vòi phun nước Wallace.

Hiện nay phần lớn các vòi phun vẫn tiếp tục hoạt động từ 15 tháng 3 đến 15 tháng 11 mỗi năm, trong mùa đông các vòi nước ngừng hoạt động để tránh nguy cơ đóng băng đường ống. Nó đã trở thành một biểu tượng của Paris và được thế giới biết đến.

Sau Paris nhiều thành phố Pháp cũng trang bị các vòi phun Wallace như tại Bordeaud, Toulouse, Marseille v.v…

 Bên ngoài nước Pháp, người ta còn thấy vòi phun Wallace ở Nam Phi, Brazil, Tây Ban Nha (Barcelona), Hoa Kỳ (New-Orleans/Louisiana), Anh (London), Thụy Sĩ, Canada (Montreal và Québec), và nhiều nơi khác nữa.

Kèm theo là hình người viết đã có dịp thấy Wallace Fountain màu xanh tại gần nhà thờ Notre Dame, trước cửa Shakespeare Bookstore Q 5 đã ba lần (2009, 2012, 2017), và vòi nuớc Wallace không còn hoạt động tại quận 13 màu đỏ (2018).

Các bạn có để ý đến những vòi nước uống mỹ thuật này không?  Nếu đi dạo phố Paris cuối tuần hay thư dãn khi rảnh thì thử tìm nhìn nhé.

Tưởng cũng ghi thêm lúc trước mỗi vòi nước Wallace đều có gắn bốn cái ly kim loại cột bằng dây xích, nhưng về sau vì vấn đề vệ sinh, những ly này đã bị hủy bỏ.

Dưới đây là hình ảnh một số thành phố lớn có Wallace Fountain do Sir Wallace và thành phố Paris tặng: Paris, Barcelona (Spain), New-Orleans (USA), Rio de Janeiro (Brazil), Montreal, Quebec (Canada) Zurich (Thụy Sĩ) và London (England).

Sóng Việt Đàm Giang sưu tầm và biên soạn. Hình Internet.

September 08, 2020