Fontaine De Leda. SVDG

 

Bồn phun nước Leda trong Vườn Lục Xâm Bảo.

Vườn Lục Xâm Bảo rất lớn, có rất nhiều tượng danh nhân qua nhiều thế kỷ khác nhau, có nhiều đài phun nước, và nhiều thứ khác kể không hết.

Đài phun nước chúng ta thường nghe tiếng và thường đến thăm nhiều nhất là đài phun nước Medici. Chúng ta đứng trước nó, đứng hai bên nó và nếu có thì giờ có thể ngồi nghỉ chân tại công viên nhỏ ngay bên cạnh bồn phun nước hình chữ nhật này. Nhưng có mấy ai chú ý đến một bồn phun nước nằm ngay sau đài Medidi này không nhỉ? Nếu tò mò và chịu khó đi vòng ra phía sau lưng của đài này thì ta sẽ thấy bồn phun nước mang tên Leda. Tại sao đài phun nước Medici lại đối lưng với bồn phun nước Leda? Câu chuyện như sau.

 

Đài phun nước Medici là một đài phun nước lộng lẫy ở Vườn Luxembourg thuộc quận 6 ở Paris. Nó được bà Marie de Medici, vợ góa của Vua Henry IV của Pháp và là nhiếp chính của Vua Louis XIII của Pháp cho xây dựng vào khoảng năm 1630. Sau khi bà Marie de Medici qua đời, Cung điện và đài phun nước đã qua tay nhiều chủ nhân. Đến giữa thế kỷ 18, khi đài phun nước kiểu vườn Versailles và vườn theo lối Pháp thịnh hành thì Medici Fountain rơi vào tình trạng bị lơ là và đổ nát. Hai tượng tiên nữ nằm xoài cầm bình rót nước hoàn toàn hư hại, khu nhà Orangerie bên cạnh hoang tàn.

Năm 1864, trong Đệ Nhị Đế chế Pháp vua Napoleon III (Louis Napoleon,1808-1873), Nam tước George-Eugene Haussmann (1809-1891) dưới lệnh của vua cho canh tân thành phố Paris, đã lên kế hoạch xây dựng phố Medicis thông qua vị trí mà đài phun nước chiếm giữ. Các mái vòm bên của đài phun nước và dãy nhà Orangerie cũ đổ nát phía sau nó đã bị phá bỏ vào năm 1855. Từ năm 1858 đến năm 1864, kiến ​​trúc sư mới, Alphonse de Gisors, đã di chuyển đài phun nước 30m đến vị trí hiện tại để nhường chỗ cho đường phố và thay đổi hoàn toàn bề mặt khu này.

Ông đã thay thế hai bức tượng tiên nữ ban đầu trên đỉnh bức tượng bằng hai bức tượng mới, đại diện cho Sông Rhone và Seine. Ông đã khôi phục lại huy hiệu đã bị bong tróc trong cuộc Cách mạng của gia đình Medici trên đài phun nước, Ông cho đặt hai bức tượng nhân vật thần thoại vào hốc, ông dỡ bỏ bức tượng Venus và thay thế bằng một nhóm tượng của Auguste Ottin, gồm một Polyphemus khổng lồ bằng đồng đang rình đôi tình nhân bằng đá cẩm thạch trắng Acis và Galatea. Đó chính là đài phun nước như ngày nay.

 Đài phun nước Leda mà Gisors cho đặt phía sau Đài phun nước Medici đã có một lịch sử riêng.

 Fontaine de Léda được xây dựng vào năm 1806-1809, dưới thời trị vì của Napoléon Bonaparte (Đệ nhất Đế chế), ở góc đường Vaugirard và đường rue du Regard, do đó nó còn đuợc gọi là Fontaine du Regard. Đó là tác phẩm của kiến ​​trúc sư/kỹ sư François-Jean Bralle (1750-1832) và nhà điêu khắc Achille Valois (1785-1862). Bức phù điêu nổi của đài phun nước mô tả câu chuyện về Leda và Thiên nga; Leda ôm con thiên nga trên đầu gối, và  Amor đang đứng tại một góc của tác phẩm. Nước chảy từ mỏ thiên nga chảy xuống một cái chậu hình bán cầu dưới chân đài phun.

Năm 1856, khi Nam tước Haussmann muốn mở rộng đường rue de Rennes và phá bỏ bồn phun nước Leda, thì ông  Gabriel Davioud, người đảm trách việc bảo trì Đường phố và Đồn điền của Paris, và là người đã thiết kế hầu hết các đài phun nước, băng ghế, cổng và các đồ trang trí kiến ​​trúc đô thị khác của thành phố trong Đế chế thứ hai (và bản thân là một nhà điêu khắc), đã bảo tồn đài phun nước Leda,  bằng cách cho chuyển nó đến Vườn Lục Xâm Bảo vào năm 1858 . Vì nó là một đài phun nước trên tường, nó phải được gắn vào một bức vách, vì vậy ông đã đặt nó ở mặt sau của Đài phun nước Medici, một địa điểm khuất lánh nên ít được chú ý.

Fontaine de Léda, ẩn sau Đài phun nước Medici trong Vườn Luxembourg từ năm 1858. Riêng nước bây giờ không chảy ra từ mỏ thiên nga nữa mà từ một vòi nước phun thẳng lên trên không.

Hiện nay trong Paris, ngoài tất cả các vòi nước uống Wallace đều an toàn để uổng, còn các đài phun nước khác tại Paris đều không an toàn để uống và không nên uống.

Đài phun nước lớn của bà Medici đi đôi với bồn phun nước nhỏ Leda, một nữ nhân  thần thoại Hy-lạp. Đúng là một sự sắp đặt ngẫu nhiên và lâu dài.

Sóng Việt Đàm Giang biên soạn.

September 19, 2020.